Hukuk Bülteni 2023/5

KURULUŞ

Anonim şirketlerin kuruluşuna ilişkin hükümler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 329 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tebliğiyle faaliyet alanları belirlenen bazı istisnai şirketler ancak Gümrük ve Ticaret Bakanlığının izni ile kurulabilmektedirler.

Limited şirketlerin kuruluşuna ilişkin hükümler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 573 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Kuruluşları, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının iznine tabi değildir.

FAALİYET 

Kuruluşu ve esas sözleşme değişikliği işlemleri Bakanlık iznine tabi olan istisnai şirketlerin anonim şirket olarak kurulması zorunludur.

Anonim şirkete özgülenmiş faaliyet alanlarında limited şirket kurulamaz. (Bankalar, aracı kurumlar, yatırım ortaklıkları, sigorta, finansal kiralama ve faktoring şirketleri v.d.)

ORTAKLAR

En az 1 gerçek veya tüzel kişi ortak ile kurulabilir. Ortak sayısında bir üst sınır olmamakla birlikte, 500’ü geçerse şirket, Sermaye Piyasası Kanununa tabi olur ve halka arz edilebilir.

En az 1 gerçek veya tüzel kişi ortak ile kurulabilir. Ortak sayısı 50’yi geçemez. Halka arz olunamaz.

ASGARİ SERMAYE

01.01.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere esas sermayesi en az 250.000,00-TL olmak zorundadır. 01.01.2024 tarihinden önce kurulmuş ve sermayesi 50.000,00-TL ila 250.000,00-TL arasında olan anonim şirketler bakımından şimdilik bir sermaye artış zorunluluğu öngörülmemiştir. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerde 100.000,00-TL olarak öngörülen asgari sermaye tutarı 500.000,00-TL’ye yükseltilmiştir.

Esas sermayesi 01.01.2024 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere en az 50.000,00-TL olmak zorundadır. 01.01.2024 tarihinden önce kurulmuş ve sermayesi 10.000,00-TL ila 50.000,00-TL arasında olan limited şirketler bakımından şimdilik bir sermaye artış zorunluluğu öngörülmemiştir. Anonim şirketlerden farklı olarak kayıtlı sermaye sistemi kabul edilmemiştir.

AVUKAT BULUNDURMA

01.01.2024 tarihinden önce kurulmuş ve esas sermayesi 250.000.00-TL’den fazla olan anonim şirketler için avukat istihdam etme zorunluluğu bulunmakta ve bu zorunluluk 01.01.2024 tarihi sonrası için de aynı şekilde devam edecektir. 01.01.2024 tarihinden sonra yeni kurulacak anonim şirketlerde ise avukat bulundurma zorunluluğu 1.250.000,00-TL’den fazla esas sermayesi olan anonim şirketler için geçerli olacaktır. Zorunluluğa aykırılık halinde Sözleşmeli avukat tayin edilmeyen her ay için, brüt asgari ücretin iki katı kadar idari para cezası uygulanmaktadır.

Limited şirketlerde avukat bulundurma zorunluluğu yoktur, ihtiyari olarak avukat istihdam edilebilir.

SERMAYE BLOKESİ

Anonim şirketlerin gerek kuruluşunda gerekse sermaye artışında nakden taahhüt edilen tutarın 1/4’ünün bankada bloke edilmesi öngörülmektedir. Bloke edilen tutar işlemler tamamlanınca geri çekilebilir.

Limited şirketler bakımından kuruluş ve sermaye artırımlarında sermayenin 1/4’ünün bankada bloke edilmesi zorunluluğu 15.03.2018 tarihinden itibaren ortadan kaldırılmıştır.

SERMAYE VE SORUMLULUK

Ortaklar, sadece şirkete taahhüt ettikleri sermaye payı oranında ve yalnızca şirkete karşı sorumludurlar. (TTK md. 329/2) Ortakların herhangi bir ek ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır.

Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmamakla birlikte sadece taahhüt ettikleri sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler. (TTK md. 573/2, md. 603) Müdür olmayan ortaklar şirketten ve müdürden tahsil edilemeyen vergi ve sigorta primi borcu nedeniyle şirketteki hisseleri oranında sorumlu tutulmaktadır. Ortağın sermaye payını devretmesi halinde devralanla birlikte sorumluluğu devam etmektedir. Kamu alacaklarından her ortak kendi payı oranında sorumlu olduğundan, kendi payına düşenden fazla ödeme yapan ortak, ödediği fazla kısım için ortaklık payları oranında diğer ortaklara başvurabilecektir. (6183 sayılı Kanun mük. md. 35)

ORTAKLARIN ŞİRKETE VERDİĞİ BORÇLAR

Ortakların şirkete verdiği emanet paralar, ödünçler, borçlar hiçbir koşul belirtilmeden hemen iade edilebilir. (TTK md. 228)

Ortaklardan alınan tüm emanetler ve ödünç paralar, ancak tüm alacaklar ödendikten sonra geri ödenebilir. (TTK md. 602 – 605)

PAY (HİSSE) SENEDİ

Ortaklar, kıymetli evrak niteliği taşıyan pay senedi sahibidir. (TTK md. 484-486) Hamiline ya da nama pay senedi bastırılabilir.

Pay senetleri ispat aracı şeklinde veya nama yazılı olarak düzenlenebilir. (TTK md. 593/2) Hamiline yazılı pay senedi bastırılamaz.

İMTİYAZLI PAY

Anonim şirketlerde oyda imtiyaz, eşit itibari değerdeki paylara farklı sayıda oy hakkı verilerek tanınabilir ve bir paya en çok onbeş oy hakkı tanınabilir. Bu sınırlama, kurumlaşmanın gerektirdiği veya haklı bir sebebin ispatlandığı durumlarda uygulanmayacaktır. (TTK md. 479)

Limited şirketlerde eşit itibari değerdeki paylara farklı sayıda oy hakkı verilebileceği gibi farklı itibari değerdeki sermaye paylarına eşit oy hakkı verilerek daha düşük itibari değere sahip esas sermaye paylarına da esas sözleşmede öngörülmesi şartıyla imtiyaz tanınabilir. (TTK md. 577/1-e)

PAY DEVRİ

Pay senedi ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa devredilebilir. Pay karşılığında pay senedi basılmış veya geçici ilmühaber çıkartılmış ise bunlar ciro edilerek devredilebilir. Noter huzurunda devir sözleşmesi şart değildir, haricen devir sözleşmesi düzenlenebilir. Pay devrinin ticaret siciline tescil edilmesi gerekmez. Hamiline pay senedinde zilyetliğin teslimiyle  devir gerçekleşir, paya bağlı hakların kullanılabilmesi için devralan tarafından Merkezi Kayıt Kuruluşu’na bildirim yapılması gereklidir.

Pay senedi devri noter huzurunda imzalanan yazılı devir sözleşmesinin genel kurul kararıyla onaylanması ve pay devrinin ticaret siciline tescili ile gerçekleştirilir. Pay devir işleminin şirket pay defterine kayıt edilmesi gerekmektedir.

PAY DEVRİNDE VERGİLENDİRME

Anonim şirketlerde iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkartılmasından sağlanan kazançlar vergiye tabi değildir.  (GVK mük. md. 80)

Limited şirketlerde, esas sermaye payı ne zaman devredilirse edilsin, süre sınırı gözetilmeksizin elde edilen kazanç değer artışı kazancı olarak gelir vergisine tabidir. (GVK mük. md. 80)

TAHVİL

Anonim şirketler, ödünç para bulmak için tahvil çıkarabilmektedir. (TTK md. 504)

Limited şirketler tahvil çıkartamaz, tahvil gibi menkul değerlerle ilgili aracılık faaliyetinde de bulunamazlar.

YÖNETİM

Temsil ve yönetim organı yönetim kuruludur. Yönetim kurulu en az bir kişiden oluşur. Esas sözleşme ile atanabileceği gibi daha sonradan genel kurul tarafından da atanabilir. Atanacak kişi gerçek kişi veya tüzel kişi olabilir. Bir tüzel kişi yönetim kuruluna üye seçildiğinde tüzel kişiyle birlikte tüzel kişi adına onu temsilen bir gerçek kişi de belirlenir. Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin pay sahibi olması zorunluluğu bulunmamaktadır. Esas sözleşmede aksine ağırlaştırıcı düzenleme yoksa kararlar toplantıya katılan üye tam sayısının çoğunluğuyla alınır, eşitlik halinde karar bir sonraki toplantıya bırakılır.  (TTK md. 365 v.d.)

Yönetim organı müdür/müdürlerdir. Şirketin temsil ve yönetimi esas sözleşme ile düzenlenir Genel kurul, müdürü veya müdürleri görevden alabilir, yönetim hakkını ve temsil yetkisini sınırlayabilir, yerlerine yeni müdürler atayabilir. Esas sözleşmede aksine düzenleme yoksa müdürler kurulunda oy eşitliği olması halinde başkanın oyu üstün sayılır. (TTK md. 623 v.d.) Ortaklardan en az bir kişinin müdür olarak atanması zorunludur.

KANUNİ TEMSİLCİ VE SORUMLULUK

Temsil yetkisini haiz yönetim kurulu üyeleri şirketten tahsil edilemeyen vergi borçlarından müteselsilen sorumludur. (6183 s. Kanun md. Mük. 35) Bir iç yönergeyle yönetime ilişkin görev dağılımı yapılabilir, böylelikle her kişi temsile yetkili kılındığı alandan münhasıran sorumlu olacaktır. Görev ve sorumluluklarını yerine getirmeyen yönetim kurulu üyeleri bu nedenle oluşan ve oluşacak zararlar dolayısıyla ortaklara ve şirket alacaklılarına karşı müteselsilen sorumlu tutulurlar.

Müdür olarak atanan şirket ortağı bakımından görev dağılımı yapılması mümkün değildir, bu ortak şirketten tahsil edilemeyen vergi ve sigorta prim borçları gibi kamu borçlarından tüm şahsi mal varlığıyla sorumludur. (6183 s. Kanun md. Mük. 35)

GENEL KURUL VE BAKANLIK TEMSİLCİSİ

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı`nın Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsilcileri Hakkındaki Yönetmeliğin 32. Maddesi`nde hangi Genel Kurul toplantılarında bakanlık temsilcisinin bulunması gerektiği belirtilmiştir.

Limited şirketlerde genel kurul toplantılarına bakanlık temsilcisi katılımı zorunlu değildir.

ESAS SÖZLEŞME DEĞİŞİKLİĞİ

TTK madde 421 uyarınca kanunda veya esas sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde, esas sözleşmeyi değiştiren kararlar, şirket sermayesinin en az %50’sinin temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınır. İlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemediği takdirde, en geç bir ay içinde ikinci bir toplantı yapılabilir. İkinci toplantıda şirket sermayesinin en az 1/3’ünün toplantıda temsil edilmesi gerekir. Öngörülen kanuni nisapları düşüren esas sözleşme hükümleri geçersizdir. Şirketin işletme konusunun tamamen değiştirilmesi, imtiyazlı pay oluşturulması, nama yazılı payların devrinin sınırlandırılmasına ilişkin esas sözleşme değişikliği kararları ise sermayenin en az %75’ini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin oylarıyla alınır

TTK madde 589 uyarınca, aksi şirket sözleşmesinde öngörülmediği takdirde, esas sözleşme sermayenin 2/3’ünün temsil eden ortakların kararıyla değiştirilebilir. Şirket esas sözleşmesinde yapılacak her türlü değişiklik tescil ve ilan edilecektir. Ancak madde 589’un devamında TTK’nın 621. Maddesi hükümleri saklı tutulmuştur. Şirket için “önemli kararlar” olan; “şirket işletme konusunun değiştirilmesi, oyda imtiyazlı esas sermaye paylarının öngörülmesi, esas sermaye paylarının devrinin sınırlandırılması, yasaklanması ya da kolaylaştırılması, esas sermayenin artırılması, rüçhan hakkının sınırlandırılması ya da kaldırılması, şirket merkezinin değiştirilmesi, müdürlerin ve ortakların, bağlılık yükümüne veya rekabet yasağına aykırı faaliyette bulunmalarına genel kurul tarafından onay verilmesi, bir ortağın haklı sebepler dolayısıyla şirketten çıkarılması için mahkemeye başvurulması ve bir ortağın şirket sözleşmesinde öngörülen sebepten dolayı şirketten çıkarılması, şirketin feshi.” hallerine ilişkin genel kurul kararları ancak, temsil edilen oyların en az 2/3’ünün ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması halinde alınabilecektir.

ŞİRKETİN KENDİ PAYLARINI EDİNMESİ

Bedellerinin tümü ödenmiş bulunan kendi paylarını, esas veya çıkarılmış sermayesinin 1/10’ununu aşmaması kaydıyla iktisap ve rehin olarak kabul edebilir. Ancak bu yönde genel kurulun yönetim kurulunu yetkilendirmesi şarttır. (TTK md. 379)

Şirket kendi esas sermaye paylarını, sadece bunları alabilmek için gerekli tutarda serbestçe kullanabileceği özkaynaklara sahipse ve alacağı payların itibari değerlerinin toplamı esas sermayenin %10’unu aşmıyorsa iktisap edebilir. (TTK md. 612)

ORTAKLIKTAN ÇIKARILMA

Ortakların şirketten çıkarılması; birleşme yöntemiyle ortağa ayrılma akçesi verilmesi (TTK md. 141/3), haklı sebebin varlığı halinde şirketler topluluğunda hakim şirketin azınlık bağlı şirket paylarını satın alması (TTK md. 208), sermayenin en az onda birini ve halka açık şirketlerde yirmide birini temsil eden payların sahipleri, haklı sebeplerin olması halinde şirketin feshi talepli dava açması ile mümkündür. (mahkeme şirketin feshi yerine davacı pay sahibine pay bedeli ödenerek pay sahibinin şirketten çıkarılmasına karar verebilir, TTK md. 531)

Şirket sözleşmesinde, bir ortağın genel kurul kararı ile şirketten çıkarılabileceği sebepler öngörülebilir. Ortaklar, haklı sebebin bulunması halinde diğer otakların şirketten çıkarılması için mahkemeden talepte bulunabilirler. (TTK md. 640) Ortaklardan biri şirketin haklı sebeple feshini mahkemeden talep etmesi halinde fesih yerine mahkeme kararıyla ortaklıktan çıkarılabilir. (TTK md. 636/3)

ŞİRKETİN FESHİ

Haklı sebeplerin varlığında, sermayenin en az onda birini ve halka açık şirketlerde yirmide birini temsil eden payların sahipleri mahkemeden şirketin feshine karar verilmesini isteyebilirler. Mahkeme,

fesih yerine, davacı pay sahiplerine, paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenip davacı pay sahiplerinin şirketten çıkarılmalarına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme karar verebilir. (TTK md. 531)

Haklı sebeplerin varlığında, her ortak mahkemeden şirketin feshini isteyebilir.

Mahkeme, istem yerine, davacı ortağa payının gerçek değerinin ödenmesine ve davacı ortağın şirketten çıkarılmasına veya duruma uygun düşen ve kabul edilebilir diğer bir çözüme hükmedebilir. (TTK md. 636/3)