Değerli Müşterimiz,
Özü: Limited Şirketlerde Esas Sermaye Payının Devredilmesi Hakkındadır.
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri gereğince, limited şirketlerde payını devreden ve devralan ortaklar, şirketten tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen ya da tahsil edilemeyeceği anlaşılan devir öncesine ait kamu alacağından sermaye payları oranında sorumlu tutulmaktadırlar. Buna göre, limited şirketlerde esas sermaye payının devrinin (kısaca pay devri) hukuken ne zaman gerçekleştiği ve kamu borcundan doğan sorumluluğa etkisinin olup olmadığı ve bu sorumluluğun tespiti önem arz etmektedir. Pay devri, ortaklık sıfatının devri anlamına geldiğinden ve limited şirket pay devri konusunun kanunda öngörülen kendine özgü özellikleri bakımından bu hukuk bültenimizde, limited şirketlerde geçerli hisse devri gerçekleştirilebilmesi için izlenmesi gereken adımlar genel hatlarıyla ele alınmaktadır.
Konu Özeti;
Limited şirketlerde pay devri konusu, -miras veya eşler arasındaki mal rejimlerine ilişkin hükümlere göre veya icra yoluyla geçmesi dışında- [1] 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) madde 595 ve devamı maddeleri kapsamında düzenlenmektedir.
Limited şirketlerde pay devri, ortaklık haklarının da devri anlamına gelmektedir. Bu nedenle, 6183 sayılı Kanunun, ortakları, şirketten tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme borçlarından sermaye hisseleri oranında doğrudan sorumlu tutması bakımından, limited şirket pay devrinin belirli şekli prosedürlere tabi tutulmasının önemi sorumluluk tespiti noktasında ortaya çıkmaktadır.
Buna göre; pay devri sözleşmesi yapılması, bu sözleşmenin tarafların imzasıyla noter huzurunda onaylanması, pay devrinin şirkete bildirilmesi, devamında genel kurulun pay devrini onaylaması, pay devrinin şirket pay defterine kaydedilmesi, ardından pay devrinin ticaret siciline tescil ve ilanı adımları öngörülmektedir. [2] Ek olarak, esas sermaye bedelleri tamamen ödenmemiş paylar ile ödenmiş payların devri açısından ayrı hükümler getirilmiştir. Bedelleri tamamen ödenmiş payların devrinde TTK madde 595 hükmü uygulanmakta, bedelleri tamamen ödenmemiş payların devri konusunda ise TTK’nın anonim şirketlere ilişkin hükümlerinin kıyasen uygulanacağı belirtilmiştir.
Yukarıdaki paragrafta sıralanan prosedürleri, aşağıda başlıklar halinde açıklamak gerekirse;
- Pay Devir Sözleşmesi
Pay devir sözleşmesi, şirketin diğer ortaklarıyla yapılabileceği gibi tamamen şirket dışından birisi ile de yapılabilmektedir. Bu hususla ilgili herhangi bir sınırlama söz konusu değildir.
Limited şirkette pay devri için yazılı bir pay devir sözleşmesi düzenlenmesi zorunludur. Bu sözleşme, tarafların kimlik ve adres bilgisini, tarafların açık iradesini, taahhüt-tasarruf işlemlerini içermeli[3], yazılı ve imzalı olmalı, sözleşmenin geçerliliği için noter onayı aranmaktadır. Taahhüt işleminin icrası tasarruf işlemiyle gerçekleşeceğinden yalnızca tasarruf işleminin kanunda öngörülen şekil şartına uygun olması işlemin geçerliliği bakımından yeterlidir.
Kanunda öngörülen yazılı şekle uygun olarak pay devir işlemi yapılmaz ise bu işlem geçerli olmayacaktır, bu durumda, payı devralmak isteyen geçersiz pay devri sözleşmesinin tarafı olan kişi, sebepsiz zenginleşme ilke ve esaslarına göre verdiklerini talep edebilecektir.
- Pay Devrinin Şirkete Bildirilmesi ve Genel Kurul Onayı
Sadece yasalara uygun bir devir sözleşmesinin yapılmasıyla, pay devralana geçmez; pay devrinin şirkete bildirilmesi, şirketin de bu devre onay vermesi gereklidir. Bu bildirim, herhangi bir şekle bağlı değildir; yazılı veya sözlü olabileceği gibi, devir sözleşmesinin şirkete sunulması şeklinde de olabilir.
TTK madde 595/2’ye göre, şirket sözleşmesinde aksine hüküm bulunmadığı sürece, genel kurul onayıyla devir geçerli hale gelir. Ancak, kanunda öngörüldüğü gibi yazılı şekilde yapılmayan pay devri sözleşmesi genel kurulun onayı olsa dahi geçerlilik kazanmayacaktır. Genel kurul toplantısı yapılmaksızın ortakların yazılı olarak karar vermesiyle de pay devrinin kabulü mümkündür.
TTK madde 595/3’e göre, şirket sözleşmesinde aksi belirtilmemişse, genel kurul sebep göstermeden onayı reddedebilecektir. Fakat genel kurulun onay şartı emredici değildir, pay devrine yönelik genel kurulun takdir yetkisini sınırlandırmak mümkündür. Şirket sözleşmesinde, onayın gerekli olmayacağı ve devir sözleşmesinin geçerli biçimde kurulmasıyla pay devrinin gerçekleşmiş kabul edileceği belirtilebilir. Ne var ki, sermaye payının devrine onay verme yetkisi, genel kurulun devredilemez yetkileri arasındadır, müdürlere veya bir başkasına bu hususta yetki devredilemez.
TTK madde 595/4’e göre, şirket sözleşmesine hüküm konularak sermaye payının devri yasaklanabilir. TTK madde 595/5’e göre ise, şirket sözleşmesi devri yasaklamış veya genel kurul onay vermeyi reddetmişse, ortağın haklı sebeple şirketten çıkma hakkı saklı kalır.
TTK madde 595/6’ya göre, ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri öngörüldüğü durumlarda, devralanın ödeme gücü şüpheli görülür ve gerekli teminat verilmez ise, genel kurul, şirket sözleşmesinde böyle bir hüküm bulunmasa bile pay devrini onaylamayı reddedebilecektir.
TTK madde 595/7’ye göre, genel kurul, bildirimden itibaren üç ay içinde payın devrini reddetmediği takdirde onay vermiş sayılacaktır. Devralan karar tarihi itibariyle şirkete ortak olacaktır.
Uygulamada en çok rastlanan konu, ortaklar arasında ihtilaf oluşması halinde, sorunlu ortağın şirketten çıkarılmasıdır. Bundan dolayı şirket sözleşmesine, bu gibi şirketin faaliyetini tıkayan durumlar için özel hüküm konulabilecektir.
- Pay Devrinin Şirket Pay Defterine Kaydedilmesi
TTK madde 594/1’de, esas sermaye paylarının devirleri ve geçişlerinin pay defterine kaydedilmesi gerektiği hükme bağlanmıştır. Pay defterinin tutulması müdürlerin sorumluluğundadır. Payın devri genel kurul tarafından onaylandığı veya TTK madde 595/7’ye göre başvurudan itibaren üç ay içinde genel kurulca reddedilmeyerek onay verildiği durumlarda, payın devri müdürler tarafından pay defterine kaydedilir. Genel kurul onayının şirket sözleşmesiyle kaldırıldığı durumlarda ise, payın devri müdürlere devir bildirimiyle yapılır ve bu durum pay defterine kaydedilir. Pay defterine kayıt, kurucu değil açıklayıcı niteliktedir. Yani, ortaklık sıfatının kazanılması bakımından devrin, pay defterine kaydedilmesi emredici değilse de tescil aşamasında aranan bir unsurdur.
Pay defteri, ilgili kısmın ortağın elindeki senede yansıtılmasını sağlar. Ayrıca, nama yazılı senet kıymetli evrak kaydını içerdiği için ortaklığın bu senetle ileri sürülmesini isteme hakkını şirkete verir.
- Pay Devrinin Ticaret Siciline Tescil ve İlanı
Devrin ticaret siciline tescili TTK madde 598’de düzenlenmiş, devredenin ve üçüncü kişinin korunması yönünden tescil ve ilan gerekli görülmüştür. Hüküm terkin ve tescil yapılıncaya kadar, sicil kaydına güvenen üçüncü kişiyi korumak amacıyla öngörülmektedir. Nitekim, tescil ve ilan kurucu değil açıklayıcı niteliktedir. Payın devri genel kurul onayıyla gerçekleşmiş bulunmaktadır.
Esas sermaye payının devrinin tescil edilmesi için müdür/müdürler tarafından ticaret siciline başvurulmaktadır. Ek olarak, şirket müdürleri yerine, şirketin yetkili kıldığı kişilerin de bu görevi yerine getirmesi mümkündür. Bu başvurunun otuz gün içinde yapılmaması durumunda devreden ortak, adının silinmesi için ticaret siciline başvurabilir. Bunun üzerine sicil, şirkete, iktisap edenin adının bildirilmesi için süre verir.
Sonuç;
Limited şirketlerde esas sermaye payının devredilmesi hakkında yukarıda belirtilen şart ve prosedürlerin yerine getirilmesi, ortaklığı devralan tarafın geçerli bir ortaklık hakkına sahip olabilmesi, ortaklığını devreden açısından ise kamu borçlarına karşı sorumluluğun tespiti açısından önemlidir. Bu sebeple devir işlemi tarafları, pay devrinin geçerli olabilmesi için öngörülen kanuni aşamaların yerine getirilmesinin sonuna kadar takipçisi olmalı, gerekirse bu konuda bir uzmandan destek almalıdırlar.
Saygılarımla,
Nilsu KAYI – Avukat
[1] İşbu hukuk bültenimiz, limited şirketlerde esas sermaye payının devri konusuna ilişkin olup, payın miras veya eşler arasındaki mal rejimlerine ilişkin hükümlere göre veya icra yoluyla geçmesi hallerini kapsamına almamaktadır.
[2] Ayrıca TTK’da, pay devrinin yasaklanması, ortağın haklı sebeple çıkma hakkı da düzenlenmiş olup işbu hukuk bültenimizde işlenmeyecektir.
[3] Ek ödeme veya yan edim yükümlülükleri, rekabet yasağı, önerilme, ön alım, geri alım, alım hakları, cezai şart hususları da pay devir sözleşmesine eklenir. Bunun amacı payı devralan kişinin ne gibi haklar elde ettiğini ve ne gibi yükümlülükler altına girdiğini bilmesidir. Ancak, bu kayıtların devir sözleşmesinde bulunmaması, sözleşmeyi geçersiz kılmaz; fakat devredenin sorumluluğuna neden olabilir.