Değerli Müşterimiz;
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) kapsamında Anonim Şirketlerde yönetim kurulu üyeliği; görev süresinin sonunda veya genel kurulun azletmesi veyahut üyenin istifası, ölümü, iflası, ehliyetinin kısıtlanması, üyelik için gerekli kanuni şartları, esas sözleşmede öngörülen niteliklerini kaybetmesi hallerinde son bulmaktadır. İşbu hukuk bültenimizde, Anonim Şirket yönetim kurulu üyeliğinin sona ermesi hallerinde tüzel kişiliğin yönetiminin nasıl olacağı incelenmekte ve açıklanmaktadır.
- Konu Başlığı;
6102 sayılı TTK Kapsamında Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyeliğinin Sona Ermesi Hallerinde Tüzel Kişiliğin Yönetimi Hakkındadır.
- Konu Özeti;
Konunun esasına girmeden önce yönetim kurulunun hukuki mahiyeti hakkında kısaca bilgi vermekte fayda görülmektedir.
- Yönetim kurulu hakkında genel olarak;
Türk Ticaret Hukuku güncel mevzuatına göre Anonim şirketlerin zorunlu iki organından biri yönetim kuruludur. Tüzel kişiliğin temsil organı olan, diğer bir deyişle şirketin sahip olduğu hak ve fiil ehliyetinin kullanıldığı bu yapılanmada, icrai faaliyetlerin yürütülebilmesi bakımından görevli ve yetkili temsilci/temsilciler seçilmektedir.
6102 sayılı yeni TTK ile getirilen önemli değişikliklerden bir tanesi de yönetim kurulu üye sayısına ilişkindir. 6762 sayılı Eski (Mülga) TK’ya göre, yönetim kurulunun en az üç üyeden oluşması gerekirken; Yeni TTK’nın 359. Madde 1. fıkrasına göre, yönetim kurulunun bir veya daha fazla üyeden oluşması mümkündür. Bu değişiklikte amaçlanan, anılan madde gerekçesinde de açıklandığı üzere; AB hukuku ile uyum sağlanması, şirketlerde daha kolay yönetme yöntemlerinin uygulanmasıdır. Dolayısıyla bir kişiden oluşan yönetim kurulları, tüzel kişilerin de yönetim kurulu üyesi olabildiği sistemlerde etkin bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca kanun, yönetim kurulu üye sayısı için bir üst sınır da çizmemiştir. Dolayısıyla şirketin, ihtiyaç duyduğu kadar yönetim kurulu üyesi seçmesi mümkündür.
- Yönetim kurulunun seçilmesi;
Anonim Şirketin ilk yönetim kurulu, kuruluş aşamasında kurucular tarafından esas sözleşmede belirlenir, böylece tescil ile tüzel kişiliğini kazanan şirket bir an evvel faaliyetlerine başlayabilecektir. Daha sonrasında ise genel kural olarak yönetim kurulu, ancak kanunen yetkili organ olan genel kurul tarafından seçilebilecektir.
Ne var ki; bu genel kuralın konumuz ile bağlantılı istisnası, TTK madde 363/1’de geçici yönetim kurulu düzenlemesinde mevcuttur, aşağıdaki başlıklar altında incelenecektir.
- Yönetim kurulunun görev süresi;
Emredici biçimde hükme bağlandığı üzere, en çok üç yıl süreyle görev yapmak üzere seçilen yönetim kurulu üyeleri, esas sözleşmede aksine hüküm yoksa yeniden seçilebilirler. Görev süresi bitiminden sonra şirketin organsız kalma tehlikesine karşı ise TTK madde 410/1’de; yönetim kurulunun görev süresinin bitmiş olmasına rağmen genel kurulu toplantıya çağırabileceği düzenlenme altına alınmıştır.
- Yönetim kurulu üyeliğinin sona ermesi;
Genel olarak; Yönetim Kurulu üyeliğinin sona ermesi görev süresinin dolmasıyla olabileceği gibi genel kurul tarafından üyenin azliyle de gündeme gelecektir.
Genel Kurul’un, yönetim kurulu üyesini azletmesi bakımından, bu hususun genel kurul gündeminde açıkça belirlenmesi gereklidir. Gündeme bağlılık ilkesine istisna olarak ise; gündemde yer alan yıl sonu finansal tabloların müzakeresi ile ilgili genel kurulda da azlin gerçekleştirilebileceği veyahut gündemde yer almasa dahi azil için haklı sebeplerin bulunması halinde de yapılabileceği düzenlenmektedir. Bu noktada, görevden alınan yönetim kurulu üyesinin, sebepsiz azledilmesine dayanarak TTK madde 364/2 uyarınca şirkete tazminat davası açma hakkının saklı tutulduğunu belirtmekte fayda var.
– Genel kurulun azli dışında yönetim kurulu üyeliğinin sona ermesi;
Anonim Şirket yönetim kurulu üyeliğinin, görev süresi bitiminden önce ve Genel Kurul’un azletmesi dışında sona ermesi hallerini incelemek gerekirse; üyenin istifası, iflası, ehliyetinin kısıtlanması, kanunen öngörülen niteliklerini kaybetmesi, ölümü sebeplerinden herhangi birisinden dolayı üyeliğinin son bulması söz konusu olabilecektir.
Bu sayılan hallerde, TTK madde 363/1 uyarınca yönetim kurulu; toplantı ve karar yeter sayılarını sağlıyor ise boşalan üyeliğe bir sonraki genel kurula kadar -diğer kanuni istisnalar saklı kalmak kaydıyla- [1]geçici üye seçebilecektir. Yönetim kurulu tarafından seçilen yeni geçici üyenin bir sonraki genel kurulda onaylanması halinde selefinin süresini tamamlayacak, onaylanmaması halinde ise üyeliği son bulacaktır ve fakat görevde kaldığı süre boyunca işlemleri geçerliliğini koruyacaktır.
Geriye kalan yönetim kurulu üyeleri, toplantı yeter sayısını sağlayamıyor ise geçici üye seçme imkanı ortadan kalkacaktır. Sonuç olarak, beş kişilik bir yönetim kurulunun üç üyesinin üyelikleri sayılan sebeplerden dolayı sona erer ise geriye kalan iki üye, toplantı nisabı bakımından üye tam sayısının çoğunluğunun hazır bulunması koşulunu sağlamıyor olmalarından ötürü toplanamayacaktır. Bu durumda; TTK madde 410/2 kapsamında tek bir pay sahibi, mahkemenin izniyle genel kurulu toplantıya çağıracak ve yeni üyeler, genel kurul tarafından seçilecektir.
Üyeliğin boşalması başlıklı TTK 363. Madde gerekçesinde, bu maddenin 6762 sayılı eski Ticaret Kanununun 315. maddesinden alındığı görülmektedir. Ancak eski Kanun, belli suçlardan mahkumiyetin bulunmasını yönetim kurulu üyesi olma engeli olarak kabul ederken, yeni TTK ise buna dair herhangi bir düzenleme getirmemektedir. Bununla birlikte 5237 sayılı TCK’nın(Güncel Türk Ceza Kanunu) 53. maddesine göre, kişinin kasten suç işlemesi halinde vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan yoksun bırakılacağı hususunun düzenlendiği göz önüne alındığında yeni TTK’da mahkumiyet düzenlemesinin bulunmaması bir eksiklik arz etmemektedir.
- Toplantı ve karar yeter sayıları;
Toplantı ve karar nisaplarının ağırlaştırılması mümkündür. Örnek olarak; 9 üyeli bir yönetim kurulu bulunan şirketin esas sözleşmesine “Yönetim kurulu en az 7 üye ile toplanır ve en az 5 üyenin aynı yönde oyu ile karar alır.” şeklinde bir hüküm eklemek ile, üye tam sayısının çoğunluğu yerine ağırlaştırılmış bu esas uygulama bulacaktır. Buna rağmen, kanuni nisabın esas sözleşme ile hafifletilmesinin mümkün olmayacağını vurgulamak gerekmektedir. Yani nisabı, kanunda belirtildiğinden daha ağır koşullara göre tayin etmek mümkünken, hafifletmek söz konusu olmayacak, hafifletici hüküm konulsa dahi bu hükme uyularak alınan yönetim kurulu kararları geçerlilik kazanmayacaktır.
- Konunun ticaret sicili boyutu;
Kamuya güven ilkesi gereğince; tek taraflı yenilik doğuran hak niteliğinde olan durumların iyi niyetli üçüncü kişilere karşı etki doğurabilmesi bakımından ticaret siciline tescil ve ilan ettirilmesi gerekmektedir. Zira bu gibi durumlar, tescil ve ilan edilmedikçe üçüncü kişilere karşı hüküm ifade etmeyecektir. Ancak yeni durumun sicile tescili zorunlu olsa da buradaki tescil kurucu değil açıklayıcı nitelikte kabul edilmelidir. Tescil ve ilan yapılmadığı müddetçe yönetim kurulu üyeliği sıfatı ve bu sıfata bağlı yetkilerin kaybının iyi niyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülmesi mümkün değildir.
- Sonuç;
Görüldüğü üzere, yönetim kurulu üyeliğinin sona ermesi halleri oldukça çeşitlidir. İstisnai durumlar ve görevin sona ermesi sebeplerine göre tüzel kişiliğin icrai faaliyetlerine devam etmesi hususu yasal anlamda değişiklik arz edebilmektedir. Bu bakımdan uygulamada mutlaka uzman bir hukukçudan danışmanlık hizmeti alınmasında fayda vardır.
Saygılarımla,
Nilsu KAYI – Avukat
Yararlanılan Kaynaklar:
- TTK, gerekçe
- Kırca, (Şehirali Çelik/Manavgat) Anonim Şirketler Hukuku
- Tekinalp, Yeni Anonim ve Limited Ortaklıklar Hukuku ile Tek Kişi Ortaklığının Esasları
- Poroy, Tekinalp, Çamoğlu, Ortaklıklar Hukuku
[1] Yönetim kurulu üyesi olan kamu tüzel kişilerinin atadıkları temsilcilere ilişkin istisnalar için bkz. TTK madde 334.