DUYURU (Hukuki İşlemler)
Değerli Müşterimiz;
Özü: İş Kazası Sebebiyle Ödenen Tazminatların Gider Yazılabilmesi
İş kazaları sonucunda işverenler tarafından ödenen tazminatların ticari kazancın tespitinde bazı koşullar altında gider olarak kabul edildiği bilinmektedir. İş kazalarının işletmeler açısından mali yüklerini azaltmak ve vergi matrahını doğru belirlemek adına, iş kazaları nedeniyle ödenen tazminatların gider yazılabilmesi konusu, bu hukuk bültenimizde ele alınmaktadır.
Konu Özeti;
Öncelikle yasal dayanaklara değinecek olursak, Gelir Vergisi Kanunu (“GVK”)nın 38. maddesinde, bilanço esasına göre ticari kazancın, teşebbüsün öz sermayesinin hesap dönemi sonu ile başındaki değerleri arasındaki olumlu fark olarak belirlendiği ifade edilmiştir. Bu kazancın tespitinde ise, Vergi Usul Kanunu (“VUK”)nun değerleme hükümleri ile GVK’nın 40. ve 41. maddelerindeki düzenlemelere uyulması gerektiği ayrıca Kurumlar Vergisi Kanunu (“KVK”)nın 6. 8. ve 11. Maddelerinin de göz önünde bulundurulması gereği vurgulanmaktadır.
İş Kazası Sonucu Tazminat Ödemelerinin Giderleştirilme Şartları;
İş kazaları, özellikle sanayi işletmelerinde daha sık olmak üzere, işverenlerin yeterli önlemleri almaması veya işçilerin dikkatsizliği gibi nedenlerle meydana gelmektedir. Bu kazalar sonucunda, işverenlerin çeşitli tazminatlar ödemesine mahkeme tarafından hükmedilebilir. Sosyal Sigortalar Kurumu’na (SGK) ve işçilere ödenen bu tazminatların gider olarak yazılması ise işletmeler için büyük önem taşır.
Tazminat ödemelerinin gider olarak kabul edilebilmesi için aşağıdaki şartların sağlanması gerekmektedir:
İşle İlgili Olması: Ödenen tazminatların işletmenin faaliyetleri ile doğrudan ilgili olması gerekmektedir.
Sözleşme, Mahkeme Kararı veya Kanun Emrine Dayanması: Tazminat ödemeleri, bir sözleşme, mahkeme kararı (ilam) veya kanun emrine dayalı olmalıdır.
Ödenmiş Olması: Tazminatın tahakkuk etmesi yeterli olmayıp, fiilen ödenmiş olması da gerekmektedir. Örneğin, bir işveren/mükellef hakkında mahkeme 2022 yılında tazminat ödemesine hükmetmişse ve mükellef bu tazminatı 2023 yılında ödemişse, bunun 2023 hesap döneminde gider hesaplarına kaydedilmesi gerekmektedir.
İşverenin Suç/Kusurundan Kaynaklanmıyor Olması: İşletme sahibinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının suçlarından kaynaklanan tazminatlar gider olarak kabul edilemez. Kanunda suç tanımı yapılmamış olmakla birlikte uygulamada işverenin kusurlarından kaynaklanan tazminat ödemeleri gider olarak dikkate alınmamaktadır.
İş Kazası Sonucu Ödenen Tazminatların Giderleştirilmesi;
Ödenen tazminatlar işverenin kusur derecesine bağlı olarak, kısmen veya tamamen gider yazılabilmektedir. Gelir İdaresi Başkanlığı’nın çeşitli özelgelerinde belirtildiği üzere, Mahkeme tarafından ödenmesine karar verilen tazminat tutarından, işverenin kusurlu olmadığı orana isabet eden kısım gider yazılabilir, kusura tekabül eden kısım gider olarak kabul edilemez. Vergi İdaresi tarafından verilen özelgeler bu konuda özellikle yol gösterici niteliktedir.
Genel olarak, Vergi İdaresi, iş kazaları sonucu ödenen tazminatların gider olarak kabul edilebilmesi için kanuni bir zorunluluk veya mahkeme kararı aranması gerektiğini belirtmektedir. Ancak, arabuluculuk süreçlerinde yapılan ödemelerin de gider olarak kabul edilebileceği yönünde özelgeler mevcuttur.
Sonuç;
İş kazaları sonucunda mahkeme kararına ve kanun emrine dayanarak SGK ve çalışanlara ödenen tazminatlar bakımından, işverenin kusuruna isabet eden kısım vergi kanunları açısından gider olarak kabul edilmemekle birlikte işverenin kusurunun olmadığı kısma isabet eden oran ise safi kazancın tespitinde gider olarak dikkate alınabilecektir. İş kazaları sonucunda ödenen tazminatların gider olarak kabul edilebilmesi, yasal süreçlere ve yukarıda özetlenen uygun şartların sağlanmasına bağlıdır. Genel olarak, ödenen tazminatların gider olarak kabul edilmesi; iş ile ilgili olması, belirli yasal dayanaklara (sözleşme, mahkeme kararı, kanun emri) dayanması ve iş sahibinin kusurundan kaynaklanmamış olmasına dayalı olarak, kusura tekabül etmeyen oran itibarıyla mümkündür. Ancak tabii ki, işletmelerin, bu tür tazminatları gider yazarken ilgili yasal düzenlemelere ve Vergi İdaresi görüşlerine uygun hareket etmeleri oldukça önemlidir.
Saygılarımla,
Nilsu KAYI – Avukat